یادداشت آقای سیامک کریمی: ساقط کردن سوخوی روسیه از منظر حقوق بین‌الملل
آیا حمله ترکیه به بمب‌افکن روسیه قانونی بود؟

در ادامه بخوانید

سوخو ۲۴ همانند دیگر مدل‌های سوخو، «بمب‌افکن» است. بمب‌افکن‌ها برخلاف جت‌های «شکاری» توان نبرد هوایی را ندارند و فقط برای هدف قرار دادن اهداف زمینی ساخته شده‌اند. به هر حال، سوخوی بی‌دفاع روسی، هفته گذشته اسیر «بمب‌افکن- شکاری‌« اف‌۱۶ ترکیه شد و از بین رفت. ترک‌ها گفتند سوخو به حریم‌شان تجاوز کرده بود و در مقابل روس‌ها با جدیت ادعای ترک‌ها را رد کردند.

اگر ادعای روس‌ها معتبر باشد، هیچ تردیدی در نامشروع بودن اقدام ترکیه نیست اما اگر ادعای ترکیه معتبر باشد، آن وقت چه؟ «کوبو ماچاک» (Kubo Mačák) حقوقدان جوان اسلاواک که سال گذشته از رساله دکترایش دفاع کرده در پاسخ به این پرسش، کاری کرده است کارستان. او در یادداشت‌های «مجله اروپایی حقوق بین‌الملل» ابتدا به دو اصل «ضرورت» و «تناسب» در هرگونه توسل به زور و روش‌های مسلحانه در حقوق بین‌الملل اشاره کرده و سپس ریز به ریز ادعای ترک‌ها را بررسی و به سراغ سوابق مشابه رفته است.

مقامات  #‏ترکیه  گفته‌اند که پرنده‌ی روس، ۱۷ ثانیه در آسمان‌شان پرواز کرده بود. همچنین «نوار صوتی» که دولت ترکیه از اخطار خلبانان اف‌۱۶ منتشر کرده بود، بیش از چند ثانیه نمی‌شود. ماچاک با توجه به سوابق مشابه، عبور اتفاقی از مرز در نواحی که جنگ در آن‌ها جریان دارد، طبیعی دانسته است. حق با اوست. در جریان حمله دولت‌های ائتلاف به صدام حسین نیز جنگنده‌های آمریکایی جهت رسیدن به ارتفاع مناسب برای شیرجه به سوی هدف، چاره‌ای نداشتند که تا آسمان «خرمشهر» منحرف شوند. ماچاک سپس با مدد گرفتن از اصلی‌ترین متدولوژی حقوق بین‌الملل یا همان «رویه دولت‌ها» متذکر این نکته شده که هر زمان، روابط میان دو دولت در حد «خصومت و دشمنی» (از جمله روابط شوروی سابق و آمریکا) بوده است دولت‌ها، هیچ تردیدی برای سرنگونی جنگنده‌ای که حتی اتفاقی وارد آسمان‌شان شده است، به خود راه نداده‌اند اما در مورد کشورهایی که چنین روابطی میان آن‌ها برقرار نیست، رویه دولت‌ها مبیّن آن است که حمله به چنین جنگنده‌ای با دو اصل «ضرورت» و «تناسب» در استفاده از روش‌های مسلحانه هماهنگ نیست. این حقوقدان اسلاواک نتیجه‌گیری می‌کند که  #‏روسیه  بدون آنکه در وضعیت دشمنی با ترکیه باشد و صرفا برای حمله به مواضع شبه‌نظامیان مخالف اسد از هواپیماهای جنگی استفاده می‌کرده است. حضور تنها ۱۷ ثانیه‌ای بمب‌افکن روس در آسمان ترکیه هیچ ضرورتی برای ساقط کردن آن ایجاد نکرده و بنابراین هیچ تناسبی میان این دو واقعه نیست. پس باید همزبان با  #‏پوتین  بگوییم، آری، خنجری بوده است نامشروع «که از پشت» به روس‌ها برخورد.

پایان